کک و مک به خال‌های ریز، مسطح و گرد روی پوست گفته میشود که معمولاً رنگش قهوهای یا سیاه است. دلیل بروز کک و مک افزایش تولید ملانین است؛ ملانین رنگدانهای است که به پوست ما رنگ می‌دهد. کک و مک می‌تواند در هر قسمتی از بدن به وجود بیاید، اما در اکثر موارد روی صورت، بازوها و شانه‌ها ظاهر میشود. اگرچه کک و مک در اغلب موارد بی‌خطر است، اما کک و مک صورت می‌تواند از نظر زیبایی برای افراد دغدغه ایجاد کند. گزینه‌های درمانی مختلفی برای محو کردن ظاهر کک و مک صورت وجود دارند. این موارد شامل کرم‌های روشن‌کننده پوست، لایه‌بردارهای شیمیایی، لیزر و تکنیک‌های مختلف دیگر میشوند. حتماً دقت داشته باشید که تکنیک مناسب پس از تشخیص توسط پزشکتان انتخاب خواهد شد.
روش‌های درمان کک و مک صورت
انواع روش‌های درمانی برای محو کک و مک عبارت‌اند از:
کرم‌های سفید کننده
محبوب‌ترین روش برای درمان کک و مک درمان‌های سفیدکننده یا محوکننده است. اکثر مواد شیمیایی موجود در این کرم‌ها حاوی هیدروکینون هستند که برای درمان لک‌های ناشی از پیری، کک و مک و ملاسما استفاده میشود. شما هم می‌توانید با مراجعه به داروخانه آن را تهیه کنید و هم از متخصص پوستتان درخواست کنید که برای شما نسخه‌اش را بنویسد.
عوارض بالقوه این درمان عبارت‌اند از:
- سوزش
- تاول
- تغییر رنگ پوست
رتینوئیدها
کرم‌های بدون نسخه که شامل هیدروکینون، رتینوئیدها، یا ویتامین سی هستند می‌توانند به محو شدن کک و مک کمک کنند. نحوه اثر این کرم به این صورت است که از تولید ملانین در پوست جلوگیری می‌کند. هیدروکینون نوعی ماده سفیدکننده است که استفاده زیادی در محصولات روشن‌کننده پوست دارد. رتینوئیدها مشتقاتی از ویتامین آ هستند و می‌توانند در بهبود بافت و رنگ پوست مؤثر باشند. ویتامین سی هم نوعی آنتی‌اکسیدان است که می‌تواند به حفاظت از پوست در برابر آسیب‌های رادیکال آزاد کمک کند. اما این کرم‌ها می‌توانند برای پوست تحریک‌کننده باشند و باید تحت نظر یک متخصص پوست مورد استفاده قرار گیرند.
لایه‌بردارهای شیمیایی
در استفاده از لایه‌بردارهای شیمیایی، بیمار نوعی محلول شیمیایی را به پوستش می‌زند تا لایه روئی سلول‌های مردۀ پوست را حذف کند. این کار به محو شدن ظاهر کک و مک و بهبود تناژ و رنگ پوست کمک می‌کند. لایه‌بردارهای شیمیایی را می‌توان بر حسب قدرت محلول شیمیایی مورد استفاده به دسته‌های سطحی، متوسط، یا عمیق طبقه‌بندی کرد. لایه‌بردارهای شیمیایی سطحی ملایم‌ترین نوع هستند و می‌توان آن‌ها را با استفاده از محصولات بدون نسخه در منزل به کار برد. لایه‌برداری شیمیایی متوسط و عمیق شدیدتر بوده و حتماً باید تحت نظر متخصص پوست انجام شود. استفاده از لایه‌بردارهای شیمیایی می‌تواند در درمان کک و مک مؤثر باشد، اما همزمان می‌توانند باعث قرمزی، پوست‌اندازی، یا تغییر رنگ موقت پوست شوند.
درمان با لیزر
درمان با لیزر روشی رایج برای رفع کک و مک و رنگدانه‌های ناخواستۀ دیگر پوست است. لیزر نوعی اشعه با شدت بالا ساطع می‌کند که توسط رنگدانه ملانین پوست در کک و مک جذب میشود، که باعث تجزیه رنگدانه به ذرات ریزتر میشود.
سپس سیستم ایمنی بدن این ذرات را از طریق فرآیندی طبیعی که رفته‌رفته کک و مک را روشن یا محو می‌کند، از بین می‌برد. درمان با لیزر همین‌طور می‌تواند تولید کلاژن را تحریک کند، که به بهبود کلی ظاهر و بافت پوست کمک می‌کند.
لیزری که در رفع کک و مک استفاده میشود، نوعی لیزر کیوسوییچ (Q-switched laser) است که نوعی پالس نوری با شدت بالا تولید می‌کند که مختص ویژگی‌های جذب ملانین است. این کار هدف‌گیری دقیق کک و مک را بدون آسیب به پوست اطراف ممکن می‌سازد.
تعداد درمان‌های لیزر که برای رفع کک و مک نیاز است بستگی به اندازه، محل و تراکم کک و مک و همین‌طور نوع پوست فرد و پاسخ او به درمان دارد. معمولاً چند جلسه برای رسیدن به نتایج بهینه لازم است. البته فاصله بین جلسات به نسبت زیاد خواهد بود تا پوست فرصت التیام پیدا کند.
درست است که درمان با لیزر معمولاً برای رفع کک و مک ایمن و مؤثر است، اما حتماً باید در مورد عوارض و مزایای آن با یک متخصص پوست یا پزشک متبحر مشورت کنید. عوارض جانبی محتمل درمان با لیزر برای رفع کک و مک عبارت‌اند از قرمزی، ورم، تیرگی یا روشن شدن موقت پوست در ناحیۀ تحت درمان. مؤثرترین دستگاه لیزر برای درمان کک و مک لیزر IPL است.
درمان با لیزر IPL
IPL یا اشعه پالسی شدید، شبیه به لیزر است، اما در از آن از بازۀ گستردهتری از طول موج (رنگ) نور استفاده میشود. مفهومش این است که دستگاه IPL حین درمان کک و مک ممکن است برای درمان مشکلات دیگر پوست هم استفاده شود. مثلاً، اکثر افرادی که پوستشان به خاطر آفتاب آسیب دیده هم دچار کک و مک هستند و هم قرمزی و یا رگ‌های خونی برجسته‌ای دارند. درمان با لیزر IPL می‌تواند در همان جلسه درمانی هر دو مشکل را رفع کند.
درمان‌های IPL معمولاً به شدت درمان‌های لیزری نیستند، و برای همین معمولاً درد، قرمزی، التهاب و نقاهت کمتری پس از درمان دارند.
آر اف فرکشنال
درمان‌های آر اف (فرکانس رادیویی) نوعی درمان زیبایی غیرتهاجمی هستند که در آن‌ها از انرژی فرکانس رادیویی برای گرم کردن لایه‌های عمیق‌تر پوست استفاده میشود. این درمان‌ها اغلب برای سفت کردن پوست، کاهش چین و چروک و جوانسازی کلی پوست مورد استفاده قرار می‌گیرند. فرکانس رادیویی دوقطبی و انرژی نوری را می‌توان به عنوان روش درمانی جایگزین برای درمان کک و مک در نظر گرفت که عوارض کمی دارند و اکثر متقاضیان هم از آن‌ها راضی هستند.
میکرونیدلینگ
میکرونیدلینگ اساساً در درمان همه انواع اختلالات افزایش رنگدانه (هایپرپیگمانتاسیون) مؤثر است که به شکل قابل‌توجهی لکههای تیره را کاهش داده و تیرگی‌ها را روشن‌تر می‌کند. اما چون کک و مک بیشتر ژنتیکی بوده، میکرونیدلینگ را نباید به عنوان یک راهحل دائمی در نظر گرفت. تحقیقی که اخیراً انجام شده نتایج امیدوارکننده‌ای در کاهش کک و مک صورت نشان داده است. اما برای اثبات اثربخشی میکرونیدلینگ در درمان کک و مک صورت، مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
مزوتراپی
از درمان‌های مزوتراپی می‌توان برای مشکلات ازدیاد رنگدانه پوست مثل ملاسما، لک، کک و مک، و اختلالات افزایش رنگدانه که پس از التهاب در بدن اتفاق می‌افتند استفاده کرد. از این تکنیک برای وارد کردن مستقیم مواد روشن‌کننده مثل گلوتاتیون و ویتامین سی به درون لایه‌های پوست استفاده می‌کنند.
کرایوتراپی
در کرایوتراپی، کک و مک را به کمک نیتروژن مایع فریز می‌کنند. این درمان می‌تواند مؤثر باشد، اما اگر به درستی انجام نشود می‌تواند باعث باقی ماندن اسکار و یا تغییر رنگ پوست هم گردد. معمولاً کرایوتراپی را فقط برای نواحی کوچک دچار کک و مک توصیه می‌کنند، چون می‌تواند دردناک باشد و باعث تاول زدن و پوست‌اندازی موقت شود.
کدام روش برای من بهتر است؟
بهترین روش برای درمان کک و مک بستگی به عوامل مختلفی از جمله نوعی پوست فرد، شدت کک و مک و ترجیحات خود فرد دارد. بنابراین، تصمیم نهایی را پزشکتان باید بگیرد. حتماً دقت داشته باشید که کک و مک مشکل خطرآفرینی نیست و صرفاً از بابت زیبایی برای فرد مشکل ایجاد می‌کند و برای همین درمان صرفاً زمانی لازم میشود که فرد از زیبایی پوستش ناراضی باشد.
علت ایجاد کک و مک صورت چیست؟
کک و مک معمولاً در اثر مشکلات ژنتیکی و قرار گرفتن در معرض آفتاب اتفاق می‌افتد. افرادی که پوست روشنی دارند و از لحاظ ژنتیکی هم مستعد کک و مک هستند شانس بیشتری برای ابتلا به آن دارند. وقتی که پوست در معرض اشعه فرابنفش خورشید قرار گیرد، ملانوسیت‌ها را تحریک می‌کند تا ملانین بیشتری تولید کند که نتیجه‌اش میشود بروز کک و مک.
کک و مک معمولاً روی نواحی‌ای از پوست ظاهر میشود که مدام در معرض آفتاب قرار می‌گیرند مانند صورت، بازوها و شانه‌ها. مقدار و توزیع کک و مک روی پوست را عوامل ژنتیکی و میزان قرارگیری در معرض آفتاب تعیین می‌کنند.
عوامل دیگری که در ایجاد کک و مک دخیل هستند عبارت‌اند از تغییرات هورمونی مثل تغییراتی که حین بارداری یا بلوغ اتفاق می‌افتند و داروهای خاص. تغییرات هورمونی می‌توانند باعث افزایش تولید ملانین شوند که منجر به بروز کک و مک میشود. یک سری از داروها مانند انواع خاصی از قرص‌های ضدبارداری و هورمون‌درمانی جایگزین نیز می‌توانند باعث افزایش تولید ملانین و در نتیجه بروز کک و مک به عنوان عارضه آن شوند.
چه عواملی شانس بروز کک و مک را افزایش می‌دهند؟
پوست انسان می‌تواند خیلی سریع به تابش آفتاب واکنش نشان دهد. حتی صرفاً چند دقیقه قرارگیری در معرض اشعه فرابنفش خورشید می‌تواند در برخی افراد منجر به آفتاب‌سوختگی شود. این قضیه برای کک و مک هم برقرار است. حتی قرارگیری برای چند لحظه در معرض اشعه فرابنفش خورشید می‌تواند منجر به بروز کک و مک شود.
پس بروز کک و مک هم بستگی به عوامل محیطی و هم ژنتیک دارد. برای مثال، یوملانین (eumelanin) رنگدانهای سیاه یا قهوهای است، در حالی که فئوملانین (pheomelanin) نوعی رنگدانه قرمز یا زرد است. افرادی که فئوملانین زیادی در بدنشان تولید میشود معمولاً پوست روشن‌تری دارند که اغلب به خاطر کک و مک است. هرچه احتمال سوختگی پوست در شما بیشتر باشد، احتمال بروز کک و مک نیز افزایش مییابد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
انواع کک و مک
دو نوع کک و مک وجود دارند: Ephelides و Solar lentigines
- Ephelides :Ephelides مسطح بوده و معمولاً قرمز بوده یا حالت برنز به قهوهای دارند. Ephelides همان کک و مک‌هایی زایجی هستند که اغلب افراد در ذهن تصور می‌کنند. قرارگیری در معرض آفتاب و آفتاب‌سوختگی عوامل آن اصلی آن‌ها هستند. معمولاً روی نواحی‌ای ظاهر میشوند که در معرض آفتاب هستند مانند صورت، بازوها، قسمت بالایی سینه، گردن و کمر. افرادی که پوست و موی روشن‌تری دارند معمولاً بیشتر مستعد Ephelides هستند. بیشتر هم روی پوست افرادی دیده میشوند که سفیدپوست بوده و نژاد آسیایی دارند. Ephelides معمولاً ابتدا در کودکان کم‌سن و سالی که در معرض آفتاب هستند ظاهر میشوند و بروزشان تا اوایل بزرگسالی هم ادامه پیدا می‌کند. Ephelides معمولاً با افزایش سن کمرنگتر میشوند.
- Solar lentigines :Solar lentigines به تکههای زرد، قرمز، قهوهای و سیاه پوست اشاره دارند. همین‌طور به آن‌ها actinic lentigines، لک‌های کبدی یا ناشی از سن هم می‌گویند و معمولاً در افراد بالای سن 40 سال بروز پیدا می‌کنند. قرارگیری مداوم در معرض نور آفتاب برای سالیان متمادی عامل اصلی بروز آن‌هاست و روی نواحی در معرض آفتاب ظاهر میشوند مانند صورت، ساعد، پشت دست، سینه، کمر، شانه، و قسمت پایینی پا.
تفاوت‌های بین Ephelides و Solar lentigines را می‌توانید به طور خلاصه در جدول زیر ببینید:
| Ephelides | Solar lentigines | |
| اندازه | 1 میلی‌متر (نوک مداد) تا 2 میلی‌متر (نوک مداد شمعی)، می‌تواند بزرگتر هم باشد. | بزرگتر از Ephelides؛ می‌توانند از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر متغیر باشند. |
| رنگ | قرمز، قهوهای روشن یا قهوهای تیره؛ رنگ در تابستان مشخصتر و در زمستان محوتر میشود. | می‌توانند قرمز، زرد، برنزه، قهوهای روشن، قهوهای یا سیاه باشند؛ رنگ در طول فصل تغییر نمی‌کند. |
| حاشیه | حاشیههای نامنظم یا نامشخص | حاشیههای مشخصی دارند. |
| چه کسانی مستعدتر هستند؟ | افراد با پوست روشن و موی بلوند یا قرمز؛ برخی افراد ممکن است ژن‌های کک و مک را به ارث برده باشند. | بیشتر در افراد با پوست‌های تیره‌تر؛ که با قرارگیری در معرض آفتاب بیشتر در طول زمان در ارتباط است. |
| سن بروز | در 2 تا 3 سالگی شروع میشود، در سالیان نوجوانی افزایش می‌یابند و با افزایش سن محوتر میشوند. | بیشتر پس از 40 سالگی |
| رایج ترین نواحی درگیر |
صورت، بازوها، گردن و سینه | صورت، پشت دست‌ها، سینه، ساعد، کمر، شانه و قسمت پایینی پا |
چطور از بروز کک و مک جلوگیری کنیم؟
از آن جایی که قرار گرفتن در معرض آفتاب اصلی‌ترین دلیل بروز کک و مک است، بهترین راه برای پیشگیری از آن حفاظت از پوست در برابر نور آفتاب است:
- همیشه از ضدآفتاب‌های با طیف بالا و ضدآب با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید. ضدآفتاب را باید قبل از بیرون رفتن روی تمام نواحی در معرض آفتاب بزنید. ضدآفتاب را هر روز باید استفاده کنید حتی در روزهای ابری و در زمستان. ضدآفتاب را هر دو ساعت یا اگر شنا یا عرق می‌کنید زودتر دوباره اعمال کنید.
- وقتی بیرون می‌روید، کلاهی بپوشید که صورتتان را بپوشاند، همین‌طور از عینک‌های آفتابی ضداشعه فرابنفش و پیراهن‌های آستین‌بلند سبک و شلوار استفاده کنید. برای محافظت بیشتر، به دنبال لباس‌هایی باشید که برچسب محافظت در برابر فرابنفش را دارند.
- از بیرون رفتن در ساعات اوج اشعه فرابنفش یعنی معمولاً بین ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر خودداری کنید.
- به هیچ عنوان پوستتان را برنزه نکنید. اگر می‌خواهید ظاهری برنزه داشته باشید، از محصولات برنزه‌کننده که به صورت اسپری هستند استفاده کنید.
سخن نهایی
درمان‌های موضعی مثل کرم‌های حاوی هیدروکینون، رتینوئیدها، یا ویتامین سی می‌توانند به کاهش ظاهر کک و مک کمک کنند. لایه‌بردارهای شیمیایی، درمان با لیزر، و کرایوتراپی گزینه‌های درمانی تهاجمی‌تر هستند که می‌توانند برای درمان کک و مک مفید باشند، اما صرفاً باید توسط یک متخصص پوست انجام شوند.
یادتان باشد که هیچ درمانی نمی‌تواند کاملاً کک و مک را از بین ببرد، اما می‌تواند ظاهر پوست شما را بهبود بخشد و یک سری از درمان‌ها هم که شاید اصلاً برای همه انواع پوست مناسب نباشند. بهترین کار مشورت با پزشکتان است تا بهترین برنامه درمانی را برای پوست شما تعیین کند.
سؤالات رایج
آیا هنگامی که صورت در معرض نور آفتاب قرار ندارد، کک و مک محو میشود؟
کک و مک معمولاً نسبت به لکههای ناشی از آفتاب کوچکتر است و رنگش از قرمز تا قهوهای متغیر است. معمولاً در تابستان مشخصتر میشود و وقتی کمتر در معرض آفتاب قرار میگیرید معمولاً محو یا کمرنگ میشوند.
آیا درمان با لیزر برای رفع کک و مک ایمن است؟
بله، درمان کک و مک با لیزر اگر فقط روی ناحیه رنگدانهای پوست انجام شود و آسیبی به ناحیه اطراف نرساند، کاملاً ایمن است.
آیا درمان با لیزر برای رفع کک و مک درد دارد؟
خیر، درمان رفع کک و مک با لیزر درد ندارد. مراجعین شاید کمی حس گرما حین جلسه تجربه کنند که با به کارگیری کمپرس سرد پس از درمان بهبود مییابد.
درمان کک و مک بهتر است از چه سنی آغاز شود؟
هر فردی که کک و مک دارد و سنش بیشتر از 18 سال است می‌تواند تحت درمان کک و مک قرار گیرد. دلیلش این است که پس از 18 سالگی تغییرات هورمونی پایدارتر شده و برای همین درمان مؤثرتر خواهد بود. درمان برای هم زنان و هم مردان مؤثر خواهد بود.
آیا کک و کم بعد از درمان با لیزر برمی‌گردد؟
کک و مک‌های درمان شده معمولاً پس از لیزردرمانی عود نمی‌کنند، مگر آن که فرد از ضدآفتاب استفاده نکند و خیلی در معرض اشعه فرابنفش خورشید قرار گیرد. یعنی قرارگیری زیاد در معرض آفتاب می‌تواند باعث بروز کک و مک جدید شود.
آیا همه کک و مکها دائمی هستند؟
برخی کک و مکها دائمی نیستند و با تغییر فصل و استفاده از اقدامات حفاظتی در برابر آفتاب محو میشوند. اما موارد ژنتیکی آن دائمی است.
تفاوت بین خال و کک و مک در چیست؟
خال و کک و مک یکی نیستند، اگرچه خال ممکن است نوعی ضایعه پوستی یا لک قهوهای تیره باشد که مجموعه‌ای از ملانوسیت‌ها است و ملانین محسوب نمی‌شود. خال‌ها ممکن است مسطح یا برآمده باشند و قهوهای، سیاه یا برنزه باشند. اما کک و مک همیشه مسطح و قهوهای است. خال‌های مسطح‌تر اغلب از کک و مک تیره‌تر هستند و لزوماً به خاطر قرارگیری در معرض آفتاب بروز پیدا نمی‌کنند.
آیا ملاسما و کک و مک یکی هستند؟
ملاسما نوعی تغییر رنگ تکه‌ای پوست به سمت قهوهای، برنزه، یا آبی-خاکستری است، که معمولاً صرفاً روی گونه‌ها یا بینی ظاهر میشود. بر خلاف کک و مک، ملاسما افراد تیره‌پوستی را مبتلا می‌کند که از قرارگیری بیش از حد در برابر آفتاب رنج می‌برند. ملاسما در پی عوامل ژنتیکی، تغذیه‌ای و هورمونی مختلفی بروز پیدا می‌کند.
چه غذاهایی کک و مک را کم می‌کنند؟
چند غذای عالی برای درخشش پوست عبارت‌اند از: سبزیجات برگ‌سبز، ماهی‌های چرب مثل سالمون، توتفرنگی، بروکلی و مرکبات غنی از ویتامین سی. وقتی که پوست دچار مشکلات ازدیاد تولید رنگدانه شد (مانند ملاسما، کک و مک، لکههای ناشی از نور آفتاب و اختلال تولید بیش از حد رنگدانه)، رژیم غذایی نقش مهمی در درمان ایفا خواهد کرد.
آیا کک و مک به مرور زمان بزرگتر میشود؟
پس از قرارگیری در معرض نور آفتاب، پوست شما می‌تواند کک و مک جدیدی ایجاد کند. یا خال یا کک و مکی که مدت‌ها شکل ثابتی داشته ممکن است دچار تغییر رنگ، اندازه یا شکل شود. شما باید خوب با خال‌ها و لکههای روی پوستتان آشنا باشید تا اگر روزی تغییرات غیرطبیعی در آن‌ها دیدید، به پزشک مراجعه کنید.
آیا وازلین می‌تواند در رفع کک و مک مؤثر باشد؟
خیر. وازلین هیچ ترکیبی که بتواند کک و مک را درمان کند در خودش ندارد؛ وازلین صرفاً نوعی ژل نفتی است که برای حفظ رطوبت پوست مفید است.
آیا روش‌های خانگی به درمان کک و مک صورت کمک می‌کنند؟
برخی درمان‌های خانگی مثل آبلیمو، آلوئه ورا، سرکه سیب و کیوی و … ممکن است اثرات مثبتی بر کک و مک صورت شما بگذارند و تا حدی پوست را روشن‌تر کنند، اما به عنوان درمان قطعی نبایستی مورد استفاده قرار گیرند. توجه کنید که تماس مواد اسیدی همچون سرکه سیب با پوست ممکن است باعث ایجاد حساسیت‌های پوستی شود.
